ฝุ่น PM 2.5 คืออะไร ? เรียนรู้ ปรับตัว และปรับปรุง

สวัสดีครับเพื่อนๆ วันนี้เราทีมงาน Autotirechecking(ATC) จะขอกล่าวถึงมลภาวะในอากาศของบ้านเราที่เป็นกระแสตอนนี้อย่าง ฝุ่น PM 2.5 มลภาวะที่เป็นฝุ่นละอองขนาดเล็กมาก วันนี้เราจะมาสรุป และมอง ฝุ่น PM 2.5 ในมุงมองของเรากัน ไปเริ่มกันเลยเรามารู้ และเข้าใจ พร้อมกับการปรับตัวไปพร้อมๆกัน

ตอนนี้ เรื่องมลภาวะอากาศอย่างฝุ่นละอองขนาดเล็ก ฝุ่น PM 2.5 เป็นเรื่องที่คนไทยกำลังให้ความสนใจอย่างจริงจัง เพราะว่าทุกคนได้รับผลกระทบกันถ้วนหน้าทั้งในระยะสั้นและในระยะยาว ที่น่าตกใจคือเมื่อปริมาณฝุ่นมีมาก หนาแน่นในบางพื้นที่ของกรุงเทพและปริมณฑล จนเกินค่ามาตรฐานที่ปลอดภัยไปมาก กรุงเทพมหานครเองก็เคยมีโอกาสติดอันดับ 1 ใน 10 ของเมืองที่มีสภาพอากาศแย่ที่สุดในโลกตามเกณฑ์ของกรมอนามัยโลก (WHO)  ถึงจะเป็นเรื่องที่เราไม่น่าภูมิใจกัน และในเมื่อเหตุการณ์นี้เกิดขึ้นแล้ว เราก็จะเรียนรู้ที่จะปรับเปลี่ยนชีวิต เพื่อให้สามารถดำรงชีวิตต่อไปได้กับเหตุการณ์ มลภาวะอากาศ PM2.5 นี้ต่อไป

คุณภาพอากาศ คืออะไร ฝุ่น PM 2.5 บอกอะไรเรา?

พอได้ยินหลายๆคนพูดว่าว่า “คุณภาพอากาศช่วงนี้มันแย่” คำถามถัดมาคือแย่แค่ไหน แบบไหนเรียกว่าแย่ พอถึงจุดนี้เราควรมาทำความรู้จักกับดัชนีคุณภาพอากาศกันก่อนว่ามีอะไรบ้าง
คุณภาพอากาศที่จัดว่าดี-ปานกลาง-แย่ มีการแยกประเภทของมลพิษออกเป็น 6 ประเภท ได้แก่ PM2.5, PM10, O3, CO, NO2, SO2 ซึ่งที่มาของมลพิษเหล่านี้มาจากการเผาไหม้ที่ไม่สมบูรณ์ และทำการคำนวณรวมเป็นดัชนีคุณภาพอากาศ (AQI : Air quality index)  โดยประเทศไทยมีการกำหนดระดับที่ดีมาก-ดี-ปานกลาง-เริ่มมีผลกระทบต่อสุขภาพ-มีผลต่อสุขภาพ ตามลำดับ

สิ่งที่เราจะให้ความสนใจในบทความนี้คือ ฝุ่น PM 2.5  ซึ่งย่อมาจาก particulate matter 2.5 คืออนุภาคสสารที่มีขนาดเล็กกว่า 2.5 ไมครอน เล็กกว่าขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางของเส้นผมกว่า มองไม่เห็นด้วยตาเปล่า แต่ถ้ามี ฝุ่น PM 2.5 ในปริมาณมากเราก็จะเห็นอยู่ในรูปของหมอกควันนั่นเอง ปกติแล้วในชีวิตประจำวันเราก็ใช้ชีวิตร่วมกับ ฝุ่น PM 2.5 อยู่ตลอดเวลาอยู่แล้ว แต่ไม่ต้องตกใจไปเพราะว่าในระดับที่ปลอดภัยจะมี ฝุ่น PM 2.5 ในปริมาณเล็กน้อย โดยทางกรมควบคุมมลพิษได้มีการตั้งเกณฑ์ระดับปริมาณของ ฝุ่น PM 2.5 เพื่อเป็นดัชนีตั้งชี้วัดคุณภาพอากาศ ซึ่งสำหรับประเทศไทย กรมควบคุมมลพิษได้มีการจัดระดับของคุณภาพอากาศดังนี้

***สังเกตได้ว่าปริมาณความเข้มข้นของมลพิษมีค่าที่แตกต่างกัน เมื่อวัดค่าเฉลี่ยจำนวนชั่วโมงที่แตกต่างกันตามมาตรฐานของกรมควบคุมมลพิษ ค่าที่แสดงผลออกมาไม่ใช่ปริมาณมลพิษแบบ real-time แต่เป็นค่าเฉลี่ยตามระยะเวลาที่เก็บข้อมูลโดย ฝุ่น PM 2.5 เป็นปริมาณที่เก็บข้อมูล เฉลี่ย 24 ชั่วโมงต่อเนื่องนั่นเอง

ฝุ่น PM 2.5 กับการเผาไหม้

จากเบื้องต้นที่ได้กล่าวไว้ว่ามลพิษทางอากาศเกิดจากการเผาไหม้ที่ไม่สมบูรณ์ บวกกับสภาวะอากาศนิ่งหรือมีการเคลื่อนที่ของมวลอากาศช้ามาก ทำให้มลพิษไม่มีการเคลื่อนที่ไปไหน และเกิดรวมตัวกันเป็นหมอกควันในที่สุด ลองนึกย้อนกลับไปในแต่ละวันเราจะเจอฝุ่นควันที่จากที่ไหนบ้าง

แน่นอนเลยว่าจุดแรกที่เราจะพบแหล่งที่มาของฝุ่นควันนี้คือ “ถนน” จากสถิติจำนวนรถยนต์ในประเทศไทยปี 2561 มีรถยนต์กว่า 39 ล้านคันทั่วประเทศ เมื่อเทียบกับจำนวนประชากรเมืองไทยที่มีมากกว่า 69 ล้านคน หรือคน 2 คนจะมีรถ1 คันโดยประมาณ ถือเป็นอัตราส่วนที่เยอะมาเลยทีเดียว และรถที่อายุการใช้งานสูง ประสิทธิภาพการกี่เผาไหม้ลดลงตามความเสื่อมของเครื่องยนต์และรถยนต์ รถที่มีควันดำ-ขาว เราก็ยังเห็นอยู่บนท้องถนนบ้าง  แต่ก็ไม่ใช่แค่รถยนต์เท่านั้นที่เป็นสาเหตุของการเกิด ฝุ่น PM 2.5 การเผาโดยตรงที่เรามักจะเห็นตามทุ่งหญ้าข้างถนน การเผาขยะในที่โล่งแจ้ง การปล่อยควันของโรงงานอุตสาหกรรม การก่อสร้าง และอื่นๆอีกมากมายที่มีส่วนในการเพิ่มปริมาณ PM10 และ ฝุ่น PM 2.5

สำหรับกรุงเทพมหานคร แหล่งมลพิษ ฝุ่น PM 2.5 ที่มากที่สุดคงหนีไม่พ้นรถยนต์ เพราะว่าในกรุงเทพมหานครมีปริมาณรถยนต์หนาแน่น บวกกับสภาวะการจราจรติดขัดเป็นเวลานานในบริเวณกึ่งปิดที่มีการเคลื่อนที่ของอากาศน้อย ทำให้ หารสะสมตัวของมลพิษเกิดขึ้นได้อย่างรวดเร็วและอยู่ในระดับที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพได้มาก

ผลกระทบกับสุขภาพ

ความน่ากลัวของ ฝุ่น PM 2.5 ก็คือ เมื่อ ฝุ่น PM 2.5 เข้าสู่ร่างกายของเรา จะสามารถเข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือดผ่านทางเส้นเลือดฝอย และเมื่อนั้น ฝุ่น PM 2.5 สามารถไปได้ทั่วทั้งร่างกาย ทั้งหัวใจ สมอง และอวัยวะสำคัญอื่นๆ ถ้าใครจำภาพยนตร์เรื่อง Ant-Man ได้ก็น่าจะนึกภาพออกว่าอนุภาคขนาดเล็กสามารถทะลุทะลวงเข้าไปในวัตถุได้ขนาดไหน ถึง ฝุ่น PM 2.5 จะไม่ได้เล็กถึงระดับควอนตัม แต่มันก็สามารถเคลื่อนที่ผ่านเข้าไปในร่างกายได้ ขนาดความเล็กของอนุภาคจนสามารถซึมเข้าไปในร่างกาย  เข้าไปในระบบไหลเวียนเลือดและกระจายอยู่ทั่วร่างกายในที่สุด

ร่างกายของเราจะมีการตอบสนองต่อ ฝุ่น PM 2.5 เหมือนเป็นเชื้อโรค เนื่องจาก ฝุ่น PM 2.5 เป็นวัตถุแปลกปลอมที่เข้ามาอยู่ในร่างกาย แต่ว่าร่างกายไม่สามารถกำจัด ฝุ่น PM 2.5 ได้ด้วยกระบวนการชีวภาพ สำหรับคนที่ร่างกายอ่อนแอหรือคนที่มีปัญหาเกี่ยวกับระบบไหลเวียนเลือดและทางเดินหายใจ เมื่อร่างกายรับ ฝุ่น PM 2.5 เข้าไปอาจจะทำให้เกิดอาการหายใจติดขัด มีอาการภูมิแพ้ หรือกระทบถึงระบบไหลเวียนเลือด ระบบการทำงานของหัวใจ จะในระยะยาวร้ายแรงที่สุดอาจจะทำให้เป็นมะเร็งในระบบทางเดินหายใจ หรือระบบอื่นของร่างกาย จนเสียชีวิตได้ในที่สุด

ถึงอย่างไรก็ตามระดับผลกระทบทางสุขภาพของแต่ละคนไม่เท่ากัน ไม่ได้หมายความว่าทุกคนจะมีโอกาสเสียชีวิตจากเหตุการณ์ฝุ่นละออง ฝุ่น PM 2.5 นี้ ดังนั้นจึงควรป้องกันบรรเทาปริมาณฝุ่นละอองที่ร่างกายได้รับเข้าไป และรักษาสุขภาพไม่ให้ภูมิคุ้มกันร่างกายของเราลดลง

การปรับตัวให้อยู่ร่วมกับ ฝุ่น PM 2.5

เหตุการณ์นี้ก็จะมีโอกาสเกิดขึ้นอีกเรื่อยๆ ความรุนแรงของสถานการณ์ฝุ่นควันอาจจะดีขึ้นหรือแย่ลง ขึ้นอยู่กับการกิจกรรมของมนุษย์อย่างพวกเราทุกคน  การเผาในที่โล่ง ปริมาณรถที่ปล่อยค่าไอเสียไม่ได้มาตรฐาน หรือ จำนวนรถที่หนาแน่นและติดขัดในช่วงเวลาเร่งด่วน บวกกับสภาวะอากาศที่เอื้ออำนวยแก่การสะสมตัวของมลพิษ จึงทำให้เราสามารถอยู่ในช่วงที่อากาศคุณภาพแย่ได้ทุกเมื่อ การลดผลกระทบก็จะต้องได้รับความร่วมมือจากทุกๆฝ่ายทั้งภาครัฐ เอกชน และ ประชาชนทุกคน เพื่อลดแหล่งกำเนิดของมลพิษ และบรรเทาผลกระทบที่จะเกิดขึ้นในระยะยาว เพราะว่าเรื่องของสิ่งแวดล้อมเป็นเรื่องของเราทุกคน

สำหรับตัวเราเอง มาตรการเบื้องต้นที่แต่ละคนสามารถจัดการกับตัวเองได้คือ การไม่ออกไปอยู่ในที่โล่งแจ้งในบริเวณที่มีฝุ่นละอองหนาแน่นเป็นเวลานาน แต่ถ้าเลี่ยงไม่ได้ก็ควรป้องกันตัวเองด้วยการสวมใส่หน้ากากอนามัยที่สามารถกรองอนุภาคเปล่านี้ได้ ถึงจะเป็นบางส่วน ก็สามารถลดปริมาณมลพิษที่ร่างกายรับเข้าไปได้  โดยหน้ากากอนามัยที่สวมใส่ป้องกันควรมีลักษณะที่ปิดครอบคลุมไม่ให้มีช่องว่างขนาดใหญ่ที่อากาศจะเข้ามาได้โดยไม่ผ่านหน้ากาก จากรูปจะเห็นว่าขอบของหน้ากากอนามัยจะแนบกับใบหน้านั่นเอง

บทความนี้มีจุดมุ่งหมายในการอธิบายมลพิษทางอากาศ ฝุ่น PM 2.5 ให้อยู่ในรูปแบบที่อ่านง่าย มองภาพรวมได้ สร้างทัศนคติเพื่อการตระหนักรู้ถึงผลกระทบจากกิจกรรมที่เพื่อนมนุษย์ด้วยกันสร้างขึ้น เพราะว่าเราอยู่บนโลกใบเดียวกัน อากาศที่เราหายใจร่วมกัน ทุกคนมีส่วนร่วมในผลของการกระทำของเพื่อนมนุษย์ด้วยกัน และเราจะเรียนรู้ไปด้วยกัน